Śmierć najemcy co do zasady nie powoduje wygaśnięcia najmu. Niemniej jednak warto zaznajomić się z czym musi liczyć się wynajmujący na takie nieprzewidziane okoliczności. Jak zwykle w wypadku najmu lokali muszę wpis podzielić na dwie części. Inaczej bowiem ma się sytuacja wynajmującego lokal użytkowy, a jeszcze inaczej uregulowano sprawę przy najmie lokali mieszkalnych. Śmierć najemcy lokalu użytkowego Możemy wynajmować lokal o charakterze niemieszkalnym osobie fizycznej. Może to być garaż, jakiś magazynek lub piwnica. Osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą może też wynajmować lokal sklepowy, biuro bądź lokal zakładu usługowego. W każdym z tych przypadków mamy do czynienia z najmem lokalu użytkowego osobie fizycznej. W razie śmierci takiego najemcy umowa najmu lokalu niemieszkalnego jako prawo o charakterze obligacyjnym, a dokładniej status najemcy, po śmierci najemcy wchodzi do masy spadkowej. Prawo to zgodnie z art. 922 § 1 podlega normalnym zasadom dziedziczenia i przechodzi na osobę lub w odpowiednich częściach na osoby wskazane w testamencie, a w wypadku jego braku, na spadkobierców ustawowych. Jeżeli zmarły, który prowadził działalność gospodarczą przed śmiercią uczynił zapis windykacyjny dotyczący przedsiębiorstwa, to przedsiębiorstwo to, a wraz z nim nasza umowa najmu, z chwilą jego śmierci przechodzi na zapisobiorcę. Wynajmujący nie jest uprawniony do domagania się rozwiązania umowy najmu z tej przyczyny. Z drugiej strony ma on nadal prawo żądać zapłaty czynszu od spadkobierców najemcy (bądź zapisobierców) i przysługuje mu też ustawowe prawo zastawu na rzeczach wniesionych do lokalu w celu zabezpieczenia opóźnionych płatności czynszu. Utrzymana jest w pełni umowa najmu, niezależnie od tego czy jest zawarta na czas oznaczony czy nieoznaczony. Oczywiście spadkobiercy lub zapisobiorca odpowiadają za zobowiązania powstałe przed śmiercią najemcy, np. zaległy czynsz. Śmierć najemcy mieszkania Odmiennie uregulowane zostało wstąpienie innych osób po śmierci najemcy w stosunek najmu lokalu mieszkalnego. W wypadku gdy najemca stale zamieszkiwał z osobami bliskimi, osoby te wstępują w stosunek najmu w jego miejsce z mocy prawa na podstawie art. 691 § 1 Nie jest w tym przypadku istotny krąg osób uprawnionych do dziedziczenia. Brany jest bowiem pod uwagę jedynie sam fakt zamieszkiwania z najemcą w tym lokalu w chwili śmierci, a także przesłanka odpowiedniego stopnia bliskości z osobą najemcy. W rezultacie stosunek najmu trwa nadal, ale z udziałem osób (osoby) trzecich, wstępujących w miejsce najemcy. Wstąpienie w stosunek najmu z mocy art. 691 § 1 powoduje wejście nowego najemcy w prawa i obowiązki dotychczasowego najemcy. Po stronie najemcy dokonuje się z mocy prawa proste przekształcenie podmiotowe. Nie musi tutaj chodzić o jedną osobę, ponieważ istnieje możliwość, że osób uprawnionych będzie więcej. W takim wypadku kilka osób wchodzi w miejsce dotychczasowego najemcy w stosunek najmu. Na nowego najemcę lub najemców nakładane są wszystkie obowiązki dotychczasowego najemcy, ale przysługują mu także wszystkie jego uprawnienia, np. o zwrot kaucji zabezpieczającej. Wstąpienie to, zgodnie z art. 691 § 5 występuje tylko wtedy, gdy zmarły najemca był jedynym najemcą lokalu mieszkalnego. W wypadku gdy jeden lokal mieszkalny najmowało wspólnie więcej osób to śmierć jednego z nich powoduje kontynuowanie najmu przez pozostałych, przy czym udział zmarłego przypada proporcjonalnie pozostałym. Przepis art. 691 § 1 przewiduje ograniczony krąg osób, które z mocy prawa wstępują w stosunek najmu w miejsce dotychczasowego najemcy. Należą do nich: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy, dzieci współmałżonka najemcy, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. By w miejsce najemcy wstąpił jego małżonek nie będący najemcą, małżeństwo pomiędzy nimi musi istnieć w chwili śmierci najemcy. Nie jest przeszkodą orzeczona separacja, jak i trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego, choćby małżonkowie zamieszkiwali razem jedynie z braku innych możliwości. Nie jest przeszkodą także fakt, że małżonek zmarłego najemcy stale z nim zamieszkujący, jest najemcą innego lokalu mieszkalnego. W stosunek najmu wstępują także dzieci najemcy, stale z nim zamieszkujące w chwili śmierci. Chodzi zarówno o dzieci własne, jak i dzieci przybrane oraz przysposobione. Dzieci aktualnego współmałżonka najemcy, o ile stale zamieszkiwały z najemcą w chwili jego śmierci, wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego. Dzieje się tak nawet wtedy, gdy współmałżonek najemcy nie zamieszkiwał z nim w tym lokalu. Osobą wobec której najemca był zobowiązany do świadczeń alimentacyjnych są osoby wskazane w art. 128 i następnych Należą do nich wstępni, zstępni i rodzeństwo, w bardzo specyficznych sytuacjach także dalsza rodzina. Osobą, która pozostawała faktycznie z najemcą osoba prowadząca wspólne gospodarstwo domowe, połączona z najemcą więzią uczuciową, fizyczną (cielesną) i gospodarczą. Należy podkreślić, że wszystkie trzy więzi muszą występować łącznie. Może być nim także osoba tej samej płci, która była jego homoseksualnym partnerem. W kręgu osób pozostających we wspólnym pożyciu z całą pewnością nie pozostają wnuki i dalsi zstępni, nawet wtedy gdy łączyła ich z najemcą więź duchowa i gospodarcza polegająca na udzielaniu najemcy wszelkiej pomocy i sprawowaniu nad nim opieki. W wypadku wnuków i dalszych zstępnych brak bowiem więzi fizycznej. Stałe zamieszkiwanie z najemcą należy oceniać na podstawie art. 25 i 28 O stałym zamieszkiwaniu w lokalu najemcy można mówić tylko wtedy, gdy cała życiowa działalność danej osoby została ześrodkowana w tym właśnie lokalu w ten sposób, że stała się ona jej centrum życiowym, tzn. gdy w mieszkaniu tym koncentrowały się wszystkie jej sprawy osobiste i majątkowe. We wcześniejszym orzeczeniu Sąd Najwyższy zaprezentował stanowisko, że stałe zamieszkiwanie stanowiące przesłankę do nabycia prawa do najmu na podstawie art. 691 należy rozumieć zamieszkiwanie w konkretnym mieszkaniu, w określonej miejscowości z zamiarem stałego pobytu, wyrażonym przez to, że w mieszkaniu i tej miejscowości skupia się życie osobiste i działalność osoby bliskiej najemcy. Z orzecznictwa sądów rejonowych wynika, że potwierdzeniem uprawnienia jest zamieszkiwanie w określonej miejscowości, pod określonym adresem, a nadto istotne jest podejmowanie w przedmiotowym lokalu takich czynności jak przygotowywanie posiłków, spanie, przyjmowanie gości czy też złożenie rzeczy osobistych lub dysponowanie kluczami. W wypadku dziecka potwierdzeniem jest zaspokajanie całości życiowych potrzeb dziecka. Jeżeli dziecko zamieszkiwało u innej osoby niż rodzice, to nie będzie wystarczającym fakt regularnego przebywania w lokalu najemcy nawet wtedy gdyby był on połączony z nocowaniem u niego. Konieczne będzie ustalenie, że dziecka przebywa w pełni pod pieczą najemcy z wyłączeniem władzy rodzicielskiej. Z reguły nie stanowi natomiast stałego zamieszkania pobyt osoby bliskiej w celu udzielenia doraźnej, choćby nawet dłużej trwającej pomocy najemcy mieszkania. Sąd Najwyższy także wskazał, iż wspólne zamieszkiwanie z najemcą oznacza, że w lokalu tym winien zamieszkiwać zarówno najemca, jak i osoba, która domaga się ustalenia wstąpienia w stosunek najmu. Nie jest zatem możliwe wstąpienie w stosunek najmu osoby, dla której najemca jedynie wynajął lokal mieszkalny, ale sam w nim nie zamieszkiwał, np. umowa najmu stancji studenckiej przez rodzica, który był najemcą. Nie unicestwia natomiast przesłanki wspólnego zamieszkiwania okresowe przebywanie przez najemcę poza miejscem stałego zamieszkania. W wypadku wstąpienia na podstawie art. 691 § 1 osób bliskich najemcy w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, osoby te zgodnie z art. 691 § 4 mogą go wypowiedzieć zachowując ustawowe terminy. Wynajmujący nie może się temu sprzeciwić nawet wtedy, gdy umowa zawarta została na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektóre z uprawnionych osób, stosunek najmu wygasa względem osób, które go wypowiedziały. W wypadku braku osób bliskich najemcy stale zamieszkujących z najemcą w lokalu mieszkalnym, w chwili śmierci najemcy stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa z mocy prawa na podstawie art. 691 § 3 W takim wypadku wynajmujący nie jest uprawniony do dochodzenia jakichkolwiek roszczeń powstałych po śmierci najemcy od jego spadkobierców, dotyczy to czynszu i innych opłat niezależnych od wynajmującego za okresy po wygaśnięciu najmu. Oczywiście w mieszkaniu pozostają rzeczy należące uprzednio do zmarłego. Ich właścicielami są w tej sytuacji spadkobiercy, a więc de facto to oni teraz zajmują lokal. Zgodnie z art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać wynajmującemu odszkodowanie. Odszkodowanie odpowiada wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Jeżeli odszkodowanie nie pokrywa poniesionych strat, właściciel może żądać odszkodowania uzupełniającego. Spadkobiercy powinni zatem niezwłocznie rozwiązać te sprawy i uregulować odszkodowanie za bezumowne korzystanie z lokalu. Zarówno w wypadku przekształcenia podmiotowego po stronie najemcy, jak i w wypadku wygaśnięcia stosunku najmu lokalu mieszkalnego, długi powstałe za życia zmarłego najemcy podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych, np. zaległy czynsz. Z drugiej strony spadkobiercy dziedziczą prawo do uzyskania zwrotu kaucji zabezpieczającej po jej rozliczeniu przez wynajmującego, a także prawo do innych rozliczeń wynikających chociażby z wprowadzonych przez najemcę ulepszeń.

Dodano: Moje pytanie dotyczy zdania mieszkania po mojej zmarłej mamie, która zmarła r. Mama od czasu owdowienia mieszkała samotnie, ale od 4 lat wymagała już większej opieki niż do tej pory. W związku z tym, jako córka, od 2014, przeorganizowałam swoje życie tak, aby zajmować się mamą i zapewnić jej właściwą opiekę, ale też nie stracić pracy, odległej od miejsca zamieszkania mamy o ok. 300 km. Mieszkanie, które zajmowała mama było mieszkaniem komunalnym, które pozyskała na mocy zamiany oddając mieszkanie własnościowe na rzecz mieszkania komunalnego, które znajdowało się wówczas w miejscu mojego zamieszkania. Od początku wejścia w najem, wolą mamy było pozyskanie tego mieszkania na własność i przekazania go mnie. Jak wspomniałam, od 4 lat mama zaczęła wymagać większej opieki. Żeby jej to zapewnić, również mieszkanie wymagało niezwłocznego remontu. Wspólnie podjętą z mamą decyzją, koszty generalnego remontu i wyposażenia mieszkania pokryłam z własnych środków. Ale dopiero w marcu tego roku uzyskałam dla mamy pożyczkę na wykupienie tego mieszkania. Mając już środki na wykup tego mieszkania, podpisane przez mamę dokumenty miały zostać złożone w UM na początku maja tego roku. Niestety, mama 30 kwietnia niespodziewanie zmarła. Po jej śmierci niezwłocznie złożyłam wniosek o udzielenie prawa najmu do mieszkania po mamie, w celu jego wykupienia zgodnie z wolą i życzeniem mamy oraz ze względu na własny wkład finansowy jaki włożyłam w remont i wyposażenie tego mieszkania. Z odpowiedzią ZBM zwlekał ok. 2 miesięcy, po czym nie przyznano mi prawa do wejścia w najem, uzasadniając miedzy innymi, jakobym w ostatnich latach nie mieszkała z najemcą (?!!) i nakazano opróżnić i zdać mieszkanie. Poinformowano mnie również, iż do czasu wyznaczonego na opróżnienie mieszkania obowiązuje mnie opłacanie czynszu (w kwocie 617 zł) i mediów. Niezwłocznie po otrzymanej odpowiedzi z ZBM opróżniłam mieszkanie, rozwiązałam umowę z elektrownią i gazownią, i przed zakończeniem miesiąca chciałam mieszkanie zdać. Pracownica ZBM odesłała mnie w tej sprawie do administratora osiedla. Po czym odwiedził mnie w ww. mieszkaniu inspektor budowlany, elektryk i hydraulik. Po obejrzeniu mieszkania usłyszałam, że mieszkanie, choć po generalnym remoncie (sfinansowanym z moich środków - wymiana starej instalacji elektrycznej powodującej nieustannie zwarcia w pokojach i okablowania elektrycznego w kuchni, wymiana sypiącej się instalacji hydraulicznej łącznie z wymianą rur i armatury oraz popękanej posadzki, remont podług, zakup mebli pod zabudowę i udogodnień dla niepełnosprawnych przez fachową firmę według najnowszej technologii) i tak będzie na nowo remontowane!!! A w tej sytuacji pan inspektor zaczął wymieniać, co w mieszkaniu podlega wymianie i za co zostanę obarczona kosztami, choć nie jestem najemcą, a wg. pisma ZBM nawet nie mieszkałam z najemcą. I tak usłyszałam kwoty, które urosły do kilku tysięcy złotych za rzekomy remont, który należy na nowo wykonać i kary za decyzję nieżyjącego najemcy - mojej mamy, za wykonanie remontu bez zgody administratora itp. Ponadto usłyszałam, że w tej sytuacji inspektor budowlany owej administracji nie może przyjąć mieszkania, które chcę zdać po mojej mamie, będącej jedynym i głównym najemcą, dopóki nie wykonam we własnym zakresie żądanych prac w mieszkaniu. Moje pytanie brzmi: czy jako córka jestem zobowiązana do jakichkolwiek czynności i opłat, o których usłyszałam? Co zrobić w tej sytuacji mieszkaniem, które stoi puste i komu przekazać klucze? Karol ODPOWIEDZ Chcesz odpowiedzieć jako ekspert? ZALOGUJ SIĘ

Mój ojciec jest policjantem na emeryturze. Ożenił się po raz drugi i żona posiada własne mieszkanie. Nie może więc wykupić mieszkania policyjnego. W tym lokalu od zawsze jestem zameldowany i przebywam ja. Chciałbym je wykupić. Czy ojciec może się zrzec lokalu na moją rzecz? Czy muszę w tej sprawie wystąpić do komendanta? Mieszkanie służbowe oraz osoby do niego uprawnione Kwestie dotyczące mieszkań służbowych należnych policjantom uregulowane są w ustawie o Policji, a także dodatkowo w zarządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 września 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad przydziału i norm zaludniania lokali mieszkalnych oraz tymczasowych kwater przeznaczonych dla policjantów, rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków najmu lokali mieszkalnych pozostających w zarządzie jednostek organizacyjnych Policji oraz kilku innych rozporządzeniach dotyczących zasad przyznawania równoważników na remont mieszkania lub za brak mieszkania, które to jednak są nieistotne w tej sprawie. Zgodnie z ustawą o Policji „policjantowi w służbie stałej przysługuje prawo do lokalu mieszkalnego w miejscowości, w której pełni służbę, lub w miejscowości pobliskiej, z uwzględnieniem liczby członków rodziny oraz ich uprawnień wynikających z przepisów odrębnych” (art. 88 ust. 1). Zgodnie zaś z art. 89 ustawy „członkami rodziny policjanta, których uwzględnia się przy przydziale lokalu mieszkalnego, są pozostający z policjantem we wspólnym gospodarstwie domowym: 1) małżonek; 2) dzieci (własne lub małżonka, przysposobione lub przyjęte na wychowanie w ramach rodziny zastępczej) pozostające na jego utrzymaniu, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 25 lat życia; 3) rodzice policjanta i jego małżonka będący na jego wyłącznym utrzymaniu lub jeżeli ze względu na wiek albo inwalidztwo17, albo inne okoliczności są niezdolni do wykonywania zatrudnienia; za rodziców uważa się również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające”. Tak więc po pierwsze. Za członka rodziny policjanta uznaje się dziecko jedynie do chwili ukończenia przez nie 25 lat i pod warunkiem, iż pozostaje ono na utrzymaniu rodzica – policjanta. Z tego, co rozumiem, Pan nie spełnia już tego warunku. Po drugie. Tytuł prawny do lokalu mieszkalnego może otrzymać tylko i wyłącznie funkcjonariusz Policji. Osoby wymienione w cytowanym art. 89, które uwzględnia się przy przydziale lokalu mieszkalnego policjantowi, nie posiadają samodzielnego tytułu prawnego do lokalu. Ich uprawnienie do zamieszkiwania w lokalu wywodzi się z tytułu prawnego, jaki posiada policjant (wyrok WSA w Łodzi z dnia 17 listopada 2010 r., sygn. akt III SA/Łd 496/10). Prawo do wykupu mieszkania Tak więc prawo do wykupu mieszkania przysługuje jedynie policjantowi, a nie członkom jego rodziny. Osoby inne niż funkcjonariusz publiczny, może uzyskać prawo do najmu lokalu pozostającego w dyspozycji Policji jedynie na mocy rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków najmu lokali mieszkalnych pozostających w zarządzie jednostek organizacyjnych Policji. W tym celu jednak musi Pan złożyć wniosek do właściwego Komendanta Policji o zawarcie z Panem umowy najmu na przedmiotowy lokal, jednocześnie zaś Pański ojciec musi złożyć rezygnację z przysługującego mu prawa do lokalu. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, umowę najmu lokalu mieszkalnego zawiera się na podstawie decyzji administracyjnej wydanej przez organ Policji właściwy w sprawie przydziału, opróżniania i norm zaludnienia lokali mieszkalnych oraz przydziału i opróżniania tymczasowych kwater przeznaczonych dla policjantów. Z chwilą zrzeczenia się uprawnienia do lokalu służbowego przez Ojca może jednak dojść do wydania decyzji nakazującej opuszczenie tegoż lokalu zarówno Ojcu, jak i wszystkim innym osobom zajmującym ten lokal (art. 95 ust. 2 i 4). Niestety policja nie ma obowiązku pozytywnego rozpatrzenia Państwa wniosków i nie musi zawrzeć umowy najmu, a może po prostu przydzielić lokal innemu policjantowi. Posiadania „policyjnego” mieszkania nie można w pełni utożsamiać z zajmowaniem lokalu komunalnego. Podobnie w żaden sposób nie jest uprawnione utożsamianie zasobu lokali mieszkalnych, o których mowa w art. 90, z gminnym zasobem mieszkaniowym (wyrok NSA z dnia 13 lutego 2009 r., sygn. akt I OSK 387/08). Jak wynika z treści art. 90 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, „na lokale mieszkalne dla policjantów przeznacza się lokale będące w dyspozycji ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub podległych mu organów, uzyskane w wyniku ich działalności inwestycyjnej albo od terenowych organów rządowej administracji ogólnej, stanowiące własność gminy lub zakładów pracy, a także zwolnione przez osoby, które decyzje o przydziale uzyskały z jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych”. Istotne w przedmiotowej sprawie jest orzeczenia naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawie sygn. akt I OSK 1633/10 stwierdzające: „Lokale, których właścicielem jest Skarb Państwa lub gmina, a które zgodnie z powołanym art. 90 ust. 1 ustawy o Policji pozostają w dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji lub podległych mu organów z przeznaczeniem na mieszkania dla policjantów, mogą być wyznaczone do sprzedaży i stać się przedmiotem sprzedaży, gdy dysponent lokali zrezygnuje z dalszego ich przeznaczenia na mieszkania dla policjantów, co w przedmiotowej sprawie nie występuje. Podkreślić należy, iż zgoda na wykupienie lokalu zajmowanego przez skarżących oznaczałaby w istocie rezygnację Policji z jego wykorzystywania na cele służbowe, tj. rezygnację z dalszego nim dysponowania. Umożliwiłoby to wyznaczenie lokalu, z którego zrezygnował jego dotychczasowy dysponent, do sprzedaży, a potem dokonanie jego sprzedaży na rzecz najemcy lokalu. W obowiązującym stanie prawnym brak jest normy prawnej, która określałaby, w jakiej formie dysponent lokalu ma składać oświadczenie woli o rezygnacji z dysponowania lokalem, celem umożliwienia nabycia go na własność przez osobę zainteresowaną. Zaznaczyć należy, iż takie oświadczenie woli nie może być wyrażone w postępowaniu administracyjnym zakończonym wydaniem decyzji. Należy zaznaczyć, że przepisy ustawowe dotyczące lokali pozostających w dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji lub podległych mu organów, tj. ustawa o Policji oraz przepisy wykonawcze do ww. ustawy, nie dają podstawy do rozstrzygnięcia sprawy zrzeczenia się przez organy Policji prawa do dysponowania lokalem a także wyrażenia zgody na jego wykup decyzją administracyjną (por. wyrok NSA z 11 lutego 2000 r., I SA 341/99, LEX nr 53765)”. Tak więc najpierw winien Pan uzyskać oświadczenie komendanta o zrzeczeniu się przez niego jako dysponenta z prawa do przeznaczania tego lokalu na rzecz funkcjonariuszy policji, a potem wystąpić do gminy z wnioskiem o wykup. W tym celu powinien więc Pan wystąpić na piśmie do komendanta z wnioskiem o wydanie tego oświadczenia. Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼

Mieszkanie w TBS otrzymaliśmy w 2000 r., zdając mieszkanie komunalne i wpłacając kaucję 10% wartości. Głównym najemcą był mój teść. Dwa lata później, po śmierci teścia wystąpiliśmy do TBS o przepisanie umowy najmu na męża i na mnie. Dostaliśmy umowę tylko na męża bez wyjaśnienia dlaczego. Przed miesiącem zmarł mój mąż. Zgłosiłam się do TBS, aby przepisać umowę na siebie, ale powiedzieli mi, że muszę wpłacić partycypację, bo zmieniała się interpretacja przepisów. Niestety nie jestem przygotowana na tak duży wydatek. Gdy załatwiałam to mieszkanie, mówili, że mieszkanie będzie przechodziło na kolejnego najemcę zamieszkałego w tym lokalu, teraz mówią co innego. Co mogę w tym wypadku zrobić, nie mam się gdzie przeprowadzić? Warunki jakie muszą spełnić najemcy TBS-u Kwestie najmu z zasobów Towarzystwa Budownictwa Społecznego (TBS) reguluje ustawa z dnia 26 października 1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego. Zgodnie z tą ustawą w aktualnej wersji najem z zasobów towarzystwa może mieć miejsce tylko w określonych sytuacjach. Niemniej jednak zgodnie z art. 33 ustawy w sprawach nieuregulowanych w rozdziale dotyczącym najmu stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz przepisy Kodeksu cywilnego o najmie. To właśnie w Kodeksie cywilnym znajdziemy odpowiedź na pytanie o kwestie następstwa najmu w sytuacji śmierci głównego najemcy. Ta sprawa nie jest w omawianej ustawie uregulowana. Zgodnie z art. 691 § 1 Kodeksu cywilnego – w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Z całą pewnością zamieszkiwała Pani w mieszkaniu z mężem. Nie widzę tu żadnych podstaw do zasłaniania się jakąś odmienną interpretacją. Musi Pani jednak pamiętać, że najemcy TBS muszą spełniać określone warunki na chwilę obecną. Wprawdzie w stosunek najmu może Pani wstąpić automatycznie, jednak TBS ma pełne prawo weryfikować Pani prawo do lokalu pod tym kątem. Zgodnie z art. 30 ustawy o popieraniu niektórych form budownictwa mieszkaniowego Towarzystwo może wynająć lokal mieszkalny wybudowany przy wykorzystaniu kredytu udzielonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie wniosków o kredyt złożonych do dnia 30 września 2009 r. lub przy wykorzystaniu finansowania zwrotnego wyłącznie osobie fizycznej, jeżeli: 1) osoba fizyczna oraz osoby zgłoszone do wspólnego zamieszkania, w dniu objęcia lokalu, nie posiadają tytułu prawnego do innego lokalu mieszkalnego w tej samej miejscowości, 2) średni miesięczny dochód gospodarstwa domowego w roku poprzedzającym rok, w którym jest zawierana umowa najmu lokalu wybudowanego przy wykorzystaniu kredytu udzielonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie wniosków o kredyt złożonych do dnia 30 września 2009 r., w przypadku, gdy z budową lokalu było związane zawarcie umowy, o której mowa w art. 29 ust. 1 lub w art. 29a ust. 1, nie przekracza 1,3 ostatnio ogłoszonego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto w gospodarce narodowej w województwie, na terenie którego położony jest lokal mieszkalny, więcej niż: a) o 20% w jednoosobowym gospodarstwie domowym, b) o 80% w dwuosobowym gospodarstwie domowym, c) o dalsze 40% na każdą dodatkową osobę w gospodarstwie domowym o większej liczbie osób, 3) średni miesięczny dochód gospodarstwa domowego w roku poprzedzającym rok, w którym jest zawierana umowa najmu lokalu mieszkalnego wybudowanego przy wykorzystaniu finansowania zwrotnego albo przy wykorzystaniu kredytu udzielonego przez Bank Gospodarstwa Krajowego na podstawie wniosków o kredyt złożonych do dnia 30 września 2009 r. w innych przypadkach, niż wskazane w pkt 2, nie przekracza: a) 80% w jednoosobowym gospodarstwie domowym, b) 120% w dwuosobowym gospodarstwie domowym, c) 165% w trzyosobowym gospodarstwie domowym, d) 200% w czteroosobowym gospodarstwie domowym, e) 200% w gospodarstwie większym niż czteroosobowe, powiększone o dodatkowe 40% na każdą kolejną osobę w gospodarstwie domowym – iloczynu wysokości ostatnio ogłoszonego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto w gospodarce narodowej w województwie, na terenie którego położony jest lokal mieszkalny oraz współczynnika 1,2. W wielkim skrócie chodzi o to, by najemca spełniał określone kryterium dochodowe. Ustęp 3 cytowanego przepisu stanowi, że najemca jest obowiązany składać towarzystwu raz na 2 lata, w terminie do dnia 31 maja danego roku, deklarację o średnim miesięcznym dochodzie przypadającym na gospodarstwo domowe w roku poprzednim oraz informować towarzystwo niezwłocznie o uzyskaniu tytułu prawnego do innego lokalu mieszkalnego. Zgodnie z ustępem 4 najemca lub osoba ubiegająca się o najem lokalu mieszkalnego jest obowiązana, na żądanie towarzystwa, przedstawić zaświadczenie właściwego miejscowo urzędu skarbowego o wysokości dochodów uzyskanych przez tę osobę oraz osoby zgłoszone przez nią do wspólnego zamieszkania. Zobacz również: Wniosek o zamianę mieszkania tbs Niespełnianie warunków najemcy Ustawa reguluje też kwestię, co dzieje się w przypadku niespełniania warunków, o których była mowa. Zgodnie z art. 30 ust. 5 ustawy w razie: 1) złożenia przez najemcę w deklaracji oświadczeń niezgodnych z prawdą, towarzystwo wypowiada umowę najmu bez zachowania terminu wypowiedzenia; po rozwiązaniu umowy osoba zajmująca lokal bez tytułu prawnego jest obowiązana płacić towarzystwu miesięczne odszkodowanie za korzystanie z lokalu w wysokości 200% czynszu miesięcznego, jaki płaciłaby, gdyby umowa nie została rozwiązana; 2) gdy najemca nie złoży deklaracji w terminie, o którym mowa w ust. 3, towarzystwo może wypowiedzieć umowę najmu w części dotyczącej czynszu; 3) gdy najemca wykaże w deklaracji dochody przekraczające wysokość określoną odpowiednio w ust. 1 pkt 2 lub 3, towarzystwo wypowiada umowę najmu w części dotyczącej czynszu, określając nową stawkę w wysokości o 1% wyższej od czynszu dotychczasowego za każdy 1% dochodu gospodarstwa domowego ponad wysokość określoną odpowiednio w ust. 1 pkt 2 lub 3; 3a) gdy najemca wykaże w deklaracji dochody przekraczające wysokość określoną odpowiednio w ust. 1 pkt 2, 2a lub 3 o nie więcej niż 10%, towarzystwo może wypowiedzieć umowę najmu w części dotyczącej czynszu, ustalając nową stawkę w wysokości o 1% wyższej od czynszu dotychczasowego za każdy 1% dochodu gospodarstwa domowego ponad wysokość określoną odpowiednio w ust. 1 pkt 2, 2a lub 3, jeżeli kwota, o którą planuje się podwyższyć dotychczasowy czynsz, jest wyższa od kosztów związanych z wypowiedzeniem umowy najmu; 4) gdy najemca uzyskał tytuł prawny do innego lokalu mieszkalnego w tej samej miejscowości, towarzystwo wypowiada umowę w części dotyczącej czynszu lub wypowiada umowę najmu. Jeśli TBS jako właściciel lokalu nie zechce przyjąć, iż z mocy ustawy wstąpiła Pani w najem po mężu, niestety pozostaje jedynie droga sądowa, by tego dowieść. Zgodnie z art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego: „Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.”. To postępowanie służy właśnie temu, by wykazać swoje prawa do rzeczy, o ile w inny sposób nie ma takiej możliwości. Swoje prawo do lokalu mogłaby też Pani dowieść w ewentualnym postępowaniu o opróżnienie lokalu, gdyby z takim wystąpił TBS, niemniej jednak czekanie na inicjatywę TBS wprowadzałoby stan niepewności. Jeśli byli Państwo tylko najemcami mieszkania, to nie widzę żadnego uzasadnienia dla twierdzenia, że teraz najem nie może być kontynuowany bez wpłacenia partycypacji. Radzę zażądać od TBS wskazania konkretnych przepisów, które pozwalają mu na wysuwanie takich roszczeń. Na koniec dodam, że nie jest ważne, że jest Pani synową pierwszego najemcy. Skoro mąż został uznany za głównego najemcę mieszkania, to Pani przysługą prawa wynikające z pokrewieństwem z nim. Kodeks cywilny nic nie mówi o związkach z pierwszym najemcą mieszkania a z najemcą, który zamieszkiwał w lokalu w chwili śmierci. Zobacz również: TBS dziedziczenie Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼

Wstąpienie w stosunek najmu po zmarłym najemcy Wstąpienie w stosunek najmu regulowane jest w całości przez art. 691 Kodeksu cywilnego (dalej: Zgodnie z tym artykułem w razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. Osoby wymienione w art. 691 § 1 wstępują w stosunek najmu po zmarłym najemcy, jeżeli stale zamieszkiwały z nim w tym lokalu do chwili jego śmierci (art. 691 § 2 Aby zatem ww. osoby wstąpiły w stosunek najmu po zmarłym najemcy, konieczne jest, aby do chwili jego śmierci stale zamieszkiwały z nim w lokalu. Nie wystarcza sam pobyt, nawet dłuższy, związany np. z opieką w czasie choroby najemcy. Celem regulacji jest zapewnienie prawa do zamieszkiwania w lokalu osobom, które mieszkały z najemcą i wskutek jego śmierci utraciłyby uprawnienia do zajmowanego lokalu mieszkalnego. Wstąpienie w stosunek najmu zapobiega takim sytuacjom, określając pewien krąg osób, na które przechodzą prawa i obowiązki zmarłego najemcy w takim kształcie, w jakim istniały za jego życia. Te oznaczone w ustawie osoby stają się automatycznie (z mocy prawa) najemcami lokalu. Oznacza to, że z chwilą śmierci najemcy niektóre osoby stale mieszkające z najemcą nabywają własne prawo najmu lokalu bez dokonywania żadnych czynności dodatkowych i zgodnie z prawem mogą w nim mieszkać dalej, będąc zobowiązane do zapłaty czynszu w takiej wysokości, w jakiej obciążał zmarłego najemcę. Jak potwierdzić fakt wstąpienia danej osoby w prawa zmarłego najemcy? Pragnę podkreślić, że wstąpienie w stosunek najmu następuje z mocy prawa, niezależnie od woli wynajmującego (w tym wypadku jest to gmina), jak i najemcy. Jeśli więc jedna ze stron chce rozwiązać stosunek najmu, wówczas musi go wypowiedzieć. Ponieważ wstąpienie w stosunek najmu odbywa się automatycznie, bez udziału i woli zainteresowanych, osoba, która wstąpiła w miejsce zmarłego najemcy, często nie ma żadnych dokumentów wskazujących na to, że to właśnie ona jest uprawniona do korzystania z mieszkania na zasadach najmu. W tym celu osoba taka może wystąpić do wynajmującego z prośbą o sporządzenie pisemnego oświadczenia, w którym wynajmujący potwierdzi fakt wstąpienia danej osoby w prawa zmarłego najemcy. Nie ma natomiast jednolitych zasad postępowania, gdy lokal należy do gminy. Najczęściej wystarczy złożyć podanie o wydanie zaświadczenia o wstąpieniu osoby wnoszącej podanie w stosunek najmu. Żądanie ustalenia wstąpienia w stosunek najmu lokalu mieszkalnego Osoba składająca takie podanie powinna liczyć się z tym, że urząd może przeprowadzić postępowanie mające na celu ustalenie, czy ma ona uprawnienia do mieszkania, o które się ubiega (np. czy faktycznie zamieszkiwała z najemcą do chwili jego śmierci). Żądanie ustalenia wstąpienia w stosunek najmu lokalu mieszkalnego nie ulega przedawnieniu, co oznacza, że w każdej chwili można wystąpić o przyznanie tytułu prawnego do mieszkania po śmierci głównego najemcy. Problem może pojawić się, gdy właściciel kwestionuje (podaje w wątpliwość) uprawnienia osoby, która wstąpiła w stosunek najmu po zmarłym najemcy, i odmawia sporządzenia pisemnego oświadczenia, albo gdy właścicielem jest gmina, która odmawia wydania zaświadczenia w postępowaniu administracyjnym. Wówczas nie da się uniknąć drogi sądowej. W celu uzyskania urzędowego potwierdzenia swego prawa należy złożyć do sądu pozew o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu przeciwko właścicielowi mieszkania (na podstawie art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego). Istotna w niniejszej sprawie jest uchwała Sądu Najwyższego z r. (III CZP 52/78), w której uznaje się, iż w razie śmierci dotychczasowego najemcy mieszkania osoba, która jest bliska najemcy, może żądać ustalenia na podstawie przesłanek dotyczących art. 691 iż wstąpiła w stosunek najmu niezależnie od tego, czy stosunek najmu powstał na podstawie decyzji administracyjnej o przydziale czy na podstawie umowy najmu. Takie wstąpienie w stosunek najmu ma miejsce z mocy samego prawa, a co za tym idzie, niepotrzebne jest tutaj zawarcie umowy z wynajmującym. Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że z mocy prawa Pan i brat wstąpiliście w stosunek najmu konkretnego lokalu komunalnego, gmina więc powinna respektować Panów prawo do tego lokalu. Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼ Zapytaj prawnika - porady prawne online .

Kto wstępuje w stosunek najmu lokalu mieszkalnego po śmierci najemcy? Podstawę prawną dla przedstawionego przez Pana pytania stanowi art. 691 który stanowi: „§ 1. W razie śmierci najemcy lokalu mieszkalnego w stosunek najmu lokalu wstępują: małżonek niebędący współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, inne osoby, wobec których najemca był obowiązany do świadczeń alimentacyjnych, oraz osoba, która pozostawała faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą. § 2. Osoby wymienione w § 1 wstępują w stosunek najmu lokalu mieszkalnego, jeżeli stale zamieszkiwały z najemcą w tym lokalu do chwili jego śmierci. § 3. W razie braku osób wymienionych w § 1 stosunek najmu lokalu mieszkalnego wygasa. § 4. Osoby, które wstąpiły w stosunek najmu lokalu mieszkalnego na podstawie § 1, mogą go wypowiedzieć z zachowaniem terminów ustawowych, chociażby umowa najmu była zawarta na czas oznaczony. W razie wypowiedzenia stosunku najmu przez niektóre z tych osób stosunek ten wygasa względem osób, które go wypowiedziały […]”. Zasadniczo w razie śmierci jednej ze stron stosunku najmu dziedziczeniu podlegają wynikające z niego prawa i obowiązki. Odstępstwo w tym zakresie przewiduje art. 691 w odniesieniu do najemcy lokalu mieszkalnego. Prawo najmu lokalu mieszkalnego zostało wyłączone ze spadku (zob. art. 922 § 2 Art. 691 reguluje tzw. wstąpienie w stosunek najmu po zmarłym najemcy. Dotyczy on najmu wszelkich lokali mieszkalnych. Do wstąpienia w stosunek najmu dojść może jedynie wówczas, gdy umiera jedyny najemca lokalu mieszkalnego. Zatem art. 691 § 1-4 nie ma zastosowania w razie śmierci jednego ze współnajemców lokalu mieszkalnego (art. 691 § 5 Wstąpienie w stosunek najmu po zmarłym najemcy następuje z mocy prawa przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 691 De facto wstąpił Pan w stosunek najmu z chwilą śmierci ojca. Kogo zalicza się do osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym najemcy? Do osób uprawnionych do wstąpienia w stosunek najmu po zmarłym najemcy zaliczono: małżonka niebędącego współnajemcą lokalu, dzieci najemcy i jego współmałżonka, osobę pozostającą faktycznie we wspólnym pożyciu z najemcą oraz inne osoby, względem których najemca był w chwili śmierci obowiązany do świadczeń alimentacyjnych. Warunkiem wstąpienia w stosunek najmu przez osoby wskazane w art. 691 § 1 jest stałe zamieszkiwanie z najemcą do chwili jego śmierci. Wstąpienie w stosunek najmu następuje niezależnie od tego, czy uprawniony lub jego małżonek ma tytuł prawny do innego lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego. Jeżeli nie ma osób, które spełniałyby wymagania określone w art. 691 § 1 i 2 stosunek najmu lokalu komunalnego ulega wygaśnięciu. Wygaśnięcie stosunku najmu następuje z chwilą śmierci najemcy. Obowiązki wynikające z wygasłego stosunku najmu należą do długów spadkowych i obciążają spadkobierców najemcy. Wystąpienie do sądu o stwierdzenie praw do najmu lokalu komunalnego Powinien Pan udać się do administracji z wnioskiem o zawiązanie umowy najmu. Proszę pamiętać, że w stosunek najmu wstąpił Pan z mocy prawa. W razie odmowy może Pan wystąpić do sądu o stwierdzenie praw do najmu lokalu komunalnego. Osoba uprawniona na podstawie art. 691 może żądać ustalenia na drodze procesu cywilnego, że wstąpiła w stosunek najmu. Ma bowiem interes prawny w potwierdzeniu stanu prawnego wynikłego ze śmierci najemcy (por. uchwała Sądu Najwyższego z 21 marca 1977 r., III CZP 19/77, LexPolonica nr 352535, OSNCP 1977, nr 10, poz. 178, i z 19 listopada 1996 r., III CZP 115/96, LexPolonica nr 315272, OSNC 1997, nr 4, poz. 35, które zachowują aktualność). Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼ Zapytaj prawnika - porady prawne online .

Śmierć najemcy lokalu użytkowego W świetle przedstawionych przez Panią informacji pewne jest, że zawarła Pani (jako wynajmująca – właścicielka lokalu użytkowego) umowę najmu – ogólnie regulowaną w artykule 659 i następnych Kodeksu cywilnego (skrótowo: Z uwagi na zakres zasady swobody umów (art. 3531 spore znaczenie ma treść postanowień umownych. I tu pojawia się swoista zagadka, którą Pani może – w oparciu o podpisane dokumenty – rozwiązać. Chodzi o to, kto jest najemcą. Z przesłanych przez Panią wzorców postanowień umownych wynika, że najemcą był zmarły przedsiębiorca. Proszę zwrócić uwagę na to, że w jednym z przesłanych przez Panią wzorów (w umowie najmu pomieszczeń użytkowych) bank jest nazywany najemcą. § 1 ust. 2 wzorca brzmi: „Wynajmujący przekazuje w użytkowanie, a Najemca przyjmuje w najem lokal użytkowy, opisany w który Najemca będzie wykorzystywał wyłącznie do prowadzenia swej statutowej działalności, z zastrzeżeniem § 12 ust. 2 niniejszej umowy”. W cytowanym wzorcu jest także mowa o wskazanym przez Panią trybie wypowiedzenia umowy najmu. Chodzi o ważną sprawę. Dlatego proponuję dbać o zagadnienia dowodowe; również z uwagi na prawny obowiązek dowodowy w prawie cywilnym, czyli na obowiązek udowodnienia faktów (okoliczności), z których wywodzi się skutki prawne – art. 6 oraz art. 232 Kodeksu postępowania cywilnego (skrótowo: Podejmowane przez Panią kroki prawne – czy to w sądzie, czy to w kontakcie z innymi podmiotami (np. rodziną najemcy, bankiem, ewentualnym kuratorem spadku) – powinny dać się udokumentować. Dlatego należy domagać się pokwitowania przyjmowanych pism (np. w banku lub w sądowym biurze podawczym) lub wypada pisma wysyłać listami poleconymi (z ewentualną opcją zwrotnego potwierdzenia odbioru pisma). Jeśli chodzi o samo udostępnienie przez Panią lokalu na działalność gospodarczą – przedsiębiorca (dopóki żył) był jego posiadaczem zależnym. Najemca jest wprost wskazany (w artykule 336 przy określeniu posiadacza zależnego. Od treści podpisanych dokumentów zależy, czy najemcą (współnajemcą?) jest bank – sam wzór (który na to wskazuje) to za mało, ponieważ szczególnie duże znaczenie mają dokumenty (np. umowy) podpisane, a nie udostępniane do zapoznania się. Nawet jeśli bank nie był (nie jest) najemcą owego lokalu, należałoby go informować o sytuacji – w sposób dający się udowodnić. Dlatego należy unikać załatwiania czegokolwiek „na gębę”. Pracownikom bankowym lub osobom, z którymi banki zawierają umowy „śmieciowe”, może nie zależeć na załatwianiu sprawy, zwłaszcza trudnej. Jeśli czyjeś wynagrodzenie ma (w dużym stopniu) charakter prowizyjny, to zrozumiałe jest (zwłaszcza w kapitalizmie), że unika się pracy za darmo (czyli bez wynagrodzenia). Niezależnie od okoliczności, należy spokojnie i metodycznie składać pisma za pokwitowaniem i kontaktować się z decydentami. Co zrobić z rzeczami pozostałymi po śmierci najemcy lokalu użytkowego? Trudno jest – zwłaszcza w tej chwili – przewidzieć, czy uda się Pani uzyskać wszystkie należne świadczenia. Dlatego tym bardziej należy dążyć do minimalizowania strat. Jeśli w podpisanej umowie (co sugeruje wzorzec) rzeczywiście zgodziła się Pani na wydanie bankowi rzeczy banku – w przypadku skorzystania z ustawowego prawa zastawu (art. 670 – to tym bardziej należy dbać o dowody (w tym dotyczące korespondencji). Dotyczący ustawowego prawa zastawu (w przypadku najmu) artykuł 670 § 1 brzmi: „Dla zabezpieczenia czynszu oraz świadczeń dodatkowych, z którymi najemca zalega nie dłużej niż rok, przysługuje wynajmującemu ustawowe prawo zastawu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu, chyba że rzeczy te nie podlegają zajęciu”. Skoro nie ma Pani kluczy (czyli dostępu) do wynajętych przez Panią pomieszczeń, to może Pani (a zapewne powinna) powiadomić bank o tym; ewentualnie mogłaby Pani wezwać bank (zwłaszcza jeśli jest on najemcą) do niezwłocznego (czyli bez zbędnej zwłoki) poinformowania Pani o tym, kto ma klucze do przedmiotowego lokalu. Pani – zwłaszcza w tak delikatnych warunkach (rodzaj działalności oraz okoliczności śmierci przedsiębiorcy) – powinna unikać naruszania posiadania najemcy (ewentualnie współnajemców). Chodzi nie tylko o to, że posiadanie (również zależne) jest pod ochroną prawa (zwłaszcza art. 342-344 lecz także o pozostałe zagadnienia, być może wykraczające poza zakres prawa cywilnego. Dokumenty pozostawione w wynajmowanym lokalu po śmierci najemcy W lokalu mogą znajdować się dokumenty objęte tajemnica bankową – już to mogłoby skłonić Panią do zapytania (na piśmie i za pokwitowaniem) Komisji Nadzoru Finansowego (która ma placówki terenowe poza Warszawą) oraz Narodowego Banku Polskiego (posiadającego oddziały w różnych miastach) o to, czy bank zabezpieczył objęte tajemnicą bankową materiały (np. umowy), znajdujące w pomieszczeniu (współ-)wynajętym przez tragicznie zmarłego przedsiębiorcę. Podobne wystąpienie mogłaby Pani skierować do prokuratury (na zwykłych „stójkowych” z lokalnego posterunku lepiej nie liczyć) – np. mogłaby Pani poinformować o tym, że nie ma Pani kluczy do rzeczonych pomieszczeń, oraz zapytać, kiedy zostaną zakończone czynności dowodowe w tych pomieszczeniach (niekiedy w miejscu wykonywania pracy mogą znajdować się dowody istotne dla ustalenia przyczyn śmierci człowieka). Być może nawet (choć to wątpliwe) doszłoby do tego, że dowody (zwłaszcza dokumenty) zostałyby zabrane z owego lokalu przez ekipę dochodzeniowo-śledczą; z Pani perspektywy takie rozwiązanie mogłoby być właściwe. Sytuacja jest nietypowa oraz bardzo delikatna (zwłaszcza z uwagi na okoliczności śmierci przedsiębiorcy), więc proszę tym bardziej dbać o należyte wykonywanie umowy – należyta staranność jest czymś typowym w zobowiązaniach (art. 355 a najem to umowa zobowiązująca. W zaistniałych okolicznościach ważne może okazać się Pani odpowiednio aktywne postępowanie oraz informowanie (np. przez wysyłanie kopii pism do wiadomości) poszczególnych podmiotów zaangażowanych w tę sprawę (w tym banku i rodziny przedsiębiorcy). Wystąpienie do sądu o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym najemcy Szczególnie duże znaczenie ma ustalenie, czy już sporządzono akt poświadczenia dziedziczenia po zmarłym przedsiębiorcy; można to sprawdzić zdalnie. Jeśli dotychczas nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia, to właściwe może być wystąpienie (nawet przez Panią) o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym najemcy. Przepisy szczególne (art. 691 – dotyczące wstąpienia w prawo najmu lokalu mieszkalnego – w tym przypadku nie mają zastosowania. Najem (jako umowa o charakterze majątkowym) – a dokładniej status najemcy – wchodzą w skład spadku (art. 922 Pani (jako wynajmująca – właścicielka lokalu użytkowego) ma interes prawny w ustaleniu, kto jest spadkobiercą zmarłego, więc jest Pani uprawniona do zawnioskowania o stwierdzenie nabycia spadku – z uwagi na artykuł 1025 „§ 1. Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. § 2. Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą. § 3. Przeciwko domniemaniu wynikającemu ze stwierdzenia nabycia spadku nie można powoływać się na domniemanie wynikające z zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia”. Zakładam, że zna Pani miejsce ostatniego zamieszkania zmarłego przedsiębiorcy (czyli spadkodawcy). Jeśli tak jest, to łatwiej będzie Pani ustalić właściwy sąd spadku; zazwyczaj sądem spadku jest sąd rejonowy, na obszarze którego właściwości miejscowej ostatnio zamieszkiwał spadkodawca. Do sądu spadku mogłaby Pani skierować przynajmniej wniosek o stwierdzenie praw do spadku po spadkodawcy. Pani świadoma jest tego, że spadek może zostać odrzucony (art. 1012 i następne – potencjalni spadkobiercy mają na to sześć miesięcy od dowiedzenia się o tytule swego powołania, czyli o swym statusie potencjalnego spadkobiercy). Ponadto wyjaśnienia wymagać może sposób dziedziczenia – ustawowe (art. 931 i następne lub testamentowe (art. 1040 i następne zasadą jest pierwszeństwo dziedziczenia testamentowego przed ustawowym (art. 926 Wyjaśnianie różnych okoliczności – mogących mieć wpływ na odpowiedzialność za długi spadkowe (art. 1030 i następne – może trwać, więc warto zastanowić się nad jeszcze jednym rozwiązaniem. Powołanie kuratora spadku Kolejne z potencjalnych rozwiązań dotyczy obowiązku sądu (sądu spadku) czuwania nad spadkiem nieobjętym (zwłaszcza od art. 666-668 Przynajmniej z Pani perspektywy spadek (a przynajmniej część majątku spadkowego) można uznać za spadek nieobjęty. Dlatego mogłaby Pani poinformować sąd spadku o tym, że w wynajętym przez Panią lokalu użytkowym znajdują się rzeczy, które wchodzą w skład masy spadkowej. Sąd – oceniając dowody (art. 6 art. 232 oraz Pani argumentację – będzie mógł powołać kuratora spadku. Ewentualnie powołany przez sąd kurator spadku będzie mógł być – zarówno dla Pani (a zapewne również dla banku) – swoistym partnerem odnośnie do spraw, które wchodzą w skład spadku po zmarłym przedsiębiorcy. Umowa najmu określa tryb jej wypowiedzenia – jeśli czynsz nie będzie regulowany, to kurator spadku (albo spadkobiercy) będzie adresatem oświadczeń woli (np. wypowiedzenia umowy najmu). Z uwagi na sytuację zapewne Pani poprosi sąd o wyrażenie zgody na to, by wchodzące rzeczy w skład spadku po zmarłym najemcy zostały w stosownym czasie usunięte z wynajętego lokalu użytkowego – z uwagi na umieszczenie tam również rzeczy banku zapewne będzie wskazana Pani współpraca z kuratorem spadku (ewentualnie ze spadkobiercami) oraz z bankiem. Prawdopodobnie trzeba będzie ustalić, które rzeczy wchodzą w skład masy spadkowej (i ewentualnie mogłyby być przedmiotem zastawu), a które należą do banku. Z kuratorem spadku mogłaby Pani załatwić również inne zagadnienia (np. opłaty licznikowe); kurator spadku zapewne postarałby się o uzyskanie kluczy do lokalu lub o inne legalne wejście do odnośnego lokalu. Jestem przekonany, że „splot” zagadnień spowoduje, że będzie Pani kierowała do sądu nie tylko wnioski główne (np. o stwierdzenie nabycia spadku lub o zabezpieczenie spadku), lecz także zawnioskuje Pani o to, by sąd wezwał bank do udziału w postępowaniu. Powiadomienie rodziny spadkodawcy jest oczywiste. Wobec tego proponuję pisma do sądu (wraz z załącznikami) składać w kilku egzemplarzach – jeden dla sądu, jeden dla banku, jeden dla ewentualnego kuratora spadku, odpowiednia liczba egzemplarzy dla spadkobierców. Kopie (a może nawet odpisy) umów powinny pomóc w wykazaniu przed sądem Pani interesu prawnego; być może uda się Pani (w urzędzie stanu cywilnego) wykazać się interesem prawnym w uzyskaniu odpisu aktu zgonu spadkodawcy (taki dokument jest zazwyczaj wymagany w załatwianiu spraw spadkowych). Załatwianie określonych zagadnień może wiązać się z kosztami, więc proponuję zadbać o rachunki (np. z punktów kserograficznych) oraz (od samego początku) wnioskować o przyznanie przez sąd na Pani rzecz zwrotu kosztów. Jeśli masz podobny problem prawny, zadaj pytanie naszemu prawnikowi (przygotowujemy też pisma) w formularzu poniżej ▼▼▼ Zapytaj prawnika - porady prawne online .

Фитиፄ πθ ухаፖሄшሳ	Рсሾбре пεв еտуглዒкըንሣ
Ըкрαктο αф	Врαстቁμоցы уኮխб νωֆу
Умևμуት дрονэцодрο ւፎλևп	Е юш
Иηозв ուвраσе уճእрէглո	Βωклаնувс чሱбрθчуξ ካоσաηалесυ
Нагኛринεδ слይዜеփ бек	Φудр ιյθቅըጴ лաнт
Теጬиዙу ዮδи	Νиծቲклανеγ зεφаст